Saraybosna Gezi

Saraybosna Gezi

Saraybosna gezilecek yerler bakımından zengin bir şehir olsa da 2-3 günlük bir gezi boyunca şehirde yer alan en önemli gezi noktalarını görmek mümkün. Şehirdeki birçok gezi noktası birbirine yürüme mesafesinde yer alıyor. Şehrin merkezlerinden sayılan Başçarşı ve çevresinde birçok önemli yeri görebilirsiniz. Gelelim Saraybosna’da gezip görülecek yerlere.

1. Başçarşı

Başçarşı (Baščaršija), Saraybosna’nın tarihi merkezi olarak bilinir. 15. yüzyılda inşa edilmiş olan ve Osmanlı Çarşısı olarak adlandırılan yerde birçok önemli Osmanlı eseri bulunuyor. Dönem dönem çeşitli saldırılara maruz kalan çarşı 19. yüzyılda meyana gelen yangın sonucu orijinalliğini kaybetmiş ve küçülmüş olsa da halen şehrin en önemli noktası. Milijacka Nehri’nin kuzeyinde yer alan Başçarşı, uzunca bir süre Saraybosna’nın ticari merkezi olarak da kabul edilmiş olsa da 13. yüzyılda Venedik ve diğer koloni topluluklarının Saraybosna’ya gelmesi sonucu ticaretin kötü yönde etkilenmiş olmasından dolayı zaman zaman önemini kaybetmiştir. Ünlü gezgin Evliya Çelebi Başçarşı ile ilgili şunları yazmıştır: “Başçarşı’da 1080 dükkan bulunmaktadır. Bu dükkanlar güzellik sembolüdür ve etkileyici Çarşı’nın kendisi de bir plana göre inşa edilmiştir.”

Savaş sırasında Sırp saldırılarına maruz kalan meydanın etrafı Osmanlı mimarisi ile inşa edilen yapılar ile çevrilidir. Günümüzde çarşı ve civarında birçok dükkan, bedesten, camii ve medrese bulunmaktadır. Başçarşı ve civarında görülebilecek yerlerin başında Sebil, Gazi Hüsrev Bey Camii, Beyaz Burç, Brusa Bedesteni, İmparator Camii, ve Saat Kulesi geliyor.

2. Sebil

Başçarsı’nın giriş kısmında yer alan Sebil (Sebilj), şehrin simge yapılarından biri. Taş ve ahşaptan yapılan çeşme güzel bir Osmanlı eseri. Şehrin buluşma noktası olan sebil ve çevresi oturup dinlenmek, bir şeyler içmek için ideal bir yer. Yolcu ve ziyaretçilerin temiz su ihtiyacını karşılamak için 1753 yılında Mehmet Paşa tarafından yaptırılan çeşmenin yeri 1891 yılında değiştirilmiş. Savaş sırasında zarar gören Sebil günümüzdeki halini ise 2006 yılında yapılan yenileme çalışmaları ile kazanmış. Çeşmenin benzeri 1989 yılında Belgrad’da yapılmıştır. Bir benzeri daha Aziz Louis’in 250. doğum günü anısına Amerika’ya hediye edilmiştir. Günümüzde Ankara’da da çeşmenin bir benzeri bulunuyor.

3. Gazi Hüsrev Bey Camii

1530 yılında inşa edilen Gazi Hüsrev Bey Camii (Begova džamija), şehrin en önemli camilerinden. Adını camiyi inşa ettiren Bosna Sancak Beyi Gazi Hüsrev Bey’den alan yapının minaresi 47, kubbesi ise 26 metre yüksekliğindedir. Mimar Sinan tarafından yapılan camii şehrin en işlek noktası olan Başçarşı’da bulunuyor. Bosna Savaşı’nda Sırpların hedef noktası haline gelen Gazi Hüsrev Bey Camii 1996 yılında dış yardımlarla yenilenmiştir. Restorasyon çalışmaları Suudi Arabistan tarafından finanse edilmiştir ve Osmanlı mimarisine sadık kalınmıştır. Özellikle dini bayramlarda buradaki atmosfer eşsizdir. Şehrin en önemli dini yapısı olan Gazi Hüsrev Bey Camii bahçesinde Gazi Hüsrev Bey’in türbesi de görülebilir. Camii ve bahçesi içerisinde şadırvan, abdesthane, muvakkithane, ezan taşı, mektep, medrese ve bir saat kulesi bulunmaktadır. Medresede okuyan öğrenciler namazlarını bu camide kılarlar.

4. Umut Tüneli (Tünel Müzesi)

Umut Tüneli (Tünel Müzesi, Sarajevski ratni tunel), Saraybosna’da savaş döneminde önemli rol oynamış bir tünelin müzeye dönüştürülmüş halidir. Gıda, ilaç ve mühimmat sıkıntısı yaşanırken Bosna ve Saraybosna arasındaki bağlantı buradan kurulmuştur. Tünelin inşası devlet başkanı İzzetbegoviç ve kurulunun kararı ile başlatılmıştır. 1993 yılında başlayan tünel çalışması 4 ay sürmüştür ve 800 metrelik bir tünel inşa edilmiştir. 1.6 metre yüksekliğindeki tünelin inşasında askerler ve siviller birlikte görev yapmıştır. Havaalanı – Butmir arasındaki tünelden vagonlar yolu ile yardım getirilmiştir. Mücadele döneminde yaralı ve hastalar da bu tünelden geçirilmiştir. Kısacası savaş sırasında abluka altında tutulan şehir bu tünel sayesinde hayata tutulmuştur. Umut Tüneli daha sonra buradaki evde yaşayan aile tarafından müzeye dönüştürülmüştür. Günümüze müze içerisinde mermi izleri, askeri teçhizat, fotoğraflar ve çeşitli belgeler görülebilir. Tünel ziyareti ile savaş sırasında yaşanılan zorluklar yerinde hissedilebilir.

5. Latin Köprüsü

Milijacka Köprüsü üzerinde bulunan Latin Köprüsü (Latinska ćuprija) şehrin önemli yapılarından biridir. “Yavaş yavaş akan nehir” anlamına gelen ve şehrin sembollerinden olan yapı tarihi bir Osmanlı köprüsüdür. Latin Köprüsü dendiğinde akla gelen ilk şey I. Dünya Savaşı’nın başlangıcı olarak kabul edilen Avusturya Dükü Franz Ferdinand suikastının burada yaşanmış olmasıdır. Eşiyle birlikte şehri ziyarete gelen Ferdinand Latin Köprüsü üzerinde öldürülmüştür. 1541 yılında inşa edilen köprü, 1791 yılında meydana gelen bir sel felaketinden sonra yenilenmiştir. Köprü trafiği nedeniyle yapıya sonradan sadece yayalara ayrılan kısımlar eklenmiştir.

6. Hünkar Camii (Fatih Camii)

Hünkar Camii (Fatih Camii, İmparator Camisi, Careva Džamija), şehirdeki bir diğer ünlü camidir. 15. yüzyılda inşa edilen yapı tarihi boyunca birkaç kez zarar görse de yenilenme çalışmaları ile günümüze kadar gelmiştir. İkinci Dünya Savaşı ve Saraybosna savaş günlerinin en çok etkilediği yapılardan biri olsa da halen ayaktadır. Fatih Sultan Mehmet’e hediye olarak inşa edilmesi nedeniyle “Fatih Camii” adıyla da bilinir. Caminin yanı sıra kabristan kısmı da görülmeye değerdir. Hünkar Camii’ni diğerlerinden ayıran en temel özellik Osmanlı’nın Bosna fethinden sonra Saraybosna’da yapılan ilk camii olmasıdır. Osmanlı bayrağı minberde hala görülebilir. Evliya Çelebi’nin ünlü eseri “Seyahatname”de Hünkar Camii’nin mimarisinden ve ziyaretçi sayısının çok olmasından bahsedilir.

7. Saraybosna Müzesi (Bursa Bezisteni)

2004 yılında açılan Saraybosna Müzesi (Gradski Muzej, Brusa Bezistan), şehir merkezinde yer alan altı büyük, iki küçük kubbeli bir yapının içerisinde yer alıyor. Bursa Bezisteni olarak bilinen bu tarihi yapı 1551 yılında Rüstem Paşa tarafından yapılmıştır. Müze koleksiyonunda madeni para, kostüm, mezar taşı, çeşitli süsleme ve dekorasyon eşyaları mevcuttur. Müzede 1878 – 1918 Avusturya – Macaristan yönetim dönemi de tasvir edilmektedir.

8. Bosna Hersek Ulusal Müzesi

1888 yılında kurulan Bosna Hersek Ulusal Müzesi (Zemaljski Muzej Bosne i Hercegovine), bölgedeki en eski müze olması nedeniyle de dikkat çeker. Gelen talepler doğrultusunda kurulan Bosna Hersek Ulusal Müzesi içerisinde arkeoloji, etnoloji, doğal bilimler ve kütüphane bulunmaktadır. Şehrin en popüler yerlerinden olan Bosna Hersek Ulusal Müzesi, savaş sırasında zarar gören yerlerdendir. Avusturya – Macaristan döneminde inşa edilen dört binada kurulu olan müzede kalıcı eserlerin yanı sıra geçici sergiler de görülmeye değerdir. Müzenin giriş katında heykel parçaları, mücevher, silah, mozaik, eski yazı örneklerinin görülebileceği arkeoloji kısmı mevcuttur. Müzede bulunan en ünlü eser dünyanın yuvarlak olduğunun anlatıldığı, 15. yüzyıldan kalma İspanyol – Yahudi eseri Saraybosna Haggadah’dır. 15. yüzyılda buraya getirildiğinde kaybolan kitap 1894 yılında bulunarak müzeye tekrar teslim edilmiştir. Kitabın Musevi Katliamı sırasında bir Müslüman tarafından saklandığı, savaşta yangın çıkmadan kısa bir süre önce Saraybosna Kütüphanesi’nden çıkartıldığı düşünülmektedir. Müzenin ortasında botanik bir bahçe vardır. Müzenin etnoğrafik kısmı da görülmeye değer derecede zengindir.

9. Milli Kütüphane (Eski Belediye Binası)

Milli Kütüphane (Eski Belediye Binası, Tarihi Şarkiyat Kütüphanesi, Vijecnica), Saraybosna’da idari bina olarak inşa edilip sonrasında kütüphaneye dönüştürülen yapıdır. 19. yüzyılın sonlarında inşa edilen yapı, 1949 yılında Milli Kütüphane’ye dönüştürülmüştür. 1992 yılında meydana gelen saldırı ve çatışmalar sonucunda yapının kendisi ve kitapların çoğu zarar görse de yenileme çalışmaları ile günümüzdeki haline dönüştürülmüştür. Latin Köprüsü yakınında bulunan Milli Kütüphane dünyaca ünlüdür ve Türk mimarisi ile inşa edilmiştir. Uzunca bir süre Belediye Binası olarak kullanılan bina, Franz Ferdinand’ın suikasttan kısa bir önce burada bir kokteyle katılmış olmasıyla da bilinir. Ferdinand geçit törenine buradan başlamıştır. Kütüphanenin ana salonunda düzenlenen geçici sergiler görülmeye değerdir.

10. Morica Han

Morica Han, Saraybosna’da günümüze dek gelen tek handır. 1551 yılında inşa edilen han, sonrasında yaşanan yangın felaketi ardından 1697 yılında yenilenmiş ve günümüzdeki halini o zaman almıştır. Başçarşı’da bulunan Morica Han, Gazi Hüsrev Bey Vakfı tarafından yaptırılmıştır. Yaklaşık 300 misafir ve 70 ata ev sahipliği yapabilmesiyle bir kervansaray olarak da değerlendirilen Morica’ya Evliya Çelebi’nin yazılarında da rastlanmaktadır. Hanın ismini büyük ihtimalle Mustafa Moric Aga’dan aldığı düşünülmektedir. Bazı kaynaklarda ise isminin Osmanlı İmparatorluğu’na isyan eden Morica Kardeşlerden geldiğinden bahsedilmektedir. Morica Han tarihi boyunca birçok yangından kurtulmuştur. 1957 yılında tamamen zarar gören yapı 1971 – 1974 yılları arasında tekrar inşa edilip duvarlarına Ömer Hayyam’ın dizeleri işlenmiştir.

11. Svrzo’nun Evi

Osmanlı Dönemi’nde Saraybosna’da inşa edile Svrzo’nun Evi’nde (Svrzina Kuca), 17. yüzyıl tipik bir Müslüman ailesinin yaşayışı tasvir edilmektedir. Haremlik selamlık kısmı ile dikkat çeken evde bulunan eşyalar ve yaratılan atmosfer oldukça başarılıdır. Yapı, ahşap olmasına rağmen iyi korunmuş durumdadır. 2005 yılında gerçekleştirilen detaylı bir yenileme çalışması ardından günümüzdeki görünümüne kavuşmuştur. Evi tek başınıza gezebilirsiniz rehberli turlara katılıp ev ile ilgili hikayeleri de dinleyebilirsiniz.

12. Bakırcılar Çarşısı

Saraybosna’daki en eski ve ünlü caddelerden biri olan Bakırcılar Çarşısı (Kazandziluk), 15. yüzyılda yapıldığı dönemden bugüne bakır ve alüminyum işlemeciliği ile tanınmaktadır. İlk başlarda ihtiyaçlar doğrultusunda çeşitlendirilen ürünler zaman içerisinde daha çok estetik beklentiler ile şekillendirilmiştir. İsmini bu zanaat dallarından alan ve günümüzde hala metal işlemeciliğinin yapıldığı Bakırcılar Çarşısı’nda hem gezip görülecek hem de alışveriş yapılacak bir yerdir. Dükkanlar ve metal işlemeciliği babadan oğla geçerek aile mesleği haline gelmiştir. Bakırcılar Çarşısı’ndan alabileceğiniz en özgün şeylerin başında Boşnak çay ve kahve setleridir. Çarşıda gezerken Türkçe konuşan esnafla karşılaşabilirsiniz, hatta alışveriş yaparken Türk olduğunuzu söylerseniz ekstra indirim almanız da mümkün.

13. Ali Paşa Camii

16. yüzyılda Budin Beylerbeyi ve Ali Paşa tarafından yaptırılmış olan Ali Paşa Camii (Alipašina džamija), klasik Osmanlı mimarisi ile inşa edilmiş olup döneminin en iyi mimari örneklerinden biridir. Camide birçok mezar bulunmaktadır. Ali Paşa da 1557 yılında buraya defnedilmiştir. Türbe içerisinde Mehmet Bey’in oğlu Behçet ve Salih Sümbül’ün oğlu Abdullah’ın mezarları görülebilir. Tek kubbeli yapının özellikle kubbe kısmı 1990’da Sırp saldırıları sonucu zarar görmüştür. Cami günümüzdeki görünümünü 21. yüzyılın başında yapılan yenileme çalışmaları ile kazanmıştır. Bu hali ile Ali Paşa Cami Bosna Hersek Ulusal Anıtlar listesine eklenmiştir.

14. Saat Kulesi

17. yüzyılda inşa edilen Saat Kulesi (Sahat Kula), 30 metre yüksekliğindedir ve Gazi Hüsrev Bey Camii yanındadır. Saat Kulesi’nden ilk olarak 17. yüzyılda Evliya Çelebi tarafından bahsedilmiştir. Kulenin saat mekanizması Londra’dan getirilmiştir. Saraybosna Saat Kulesi’ni diğerlerinden ayıran en temel özellik de budur. Kule, namaz vakitlerini göstermektedir. Ayrıca kulenin dünyada ay takvimine göre işleyen tek takvim olduğu düşünülmektedir.

15. Saraybosna Katedrali (İsa’nın Yüce Kalbi Katedrali)

1889 yılında inşa edilen Saraybosna Katedrali (İsa’nın Yüce Kalbi Katedrali, Katedrala Srca Isusova), Paris’teki Notre Dame Katedrali’nden esinlenilerek yapılmış olup Saraybosna’nın farklı dinlerin hoşgörü içerisinde yaşandığının bir kanıtıdır. Şehirdeki Katoliklerin merkezi kabul edilen katedralin diğer ismi İsa’nın Yüce Kalbi’dir. Neo gotik mimari tarzında bulunan katedral, Saraybosna Savaşı esnasında zarar görse de yenileme çalışmaları ile ayakta kalmıştır. Katedralin bahçesindeki mezarlar ve iç kısmındaki süsleme ve heykeller görülmeye değerdir.

16. Eski Ortodoks Kilisesi ve Müzesi

Eski Ortodoks Kilisesi ve Müzesi (Stara pravoslavna crkva u Sarajevu), şehirdeki önemli kiliselerden biridir. Tarihi boyunca birkaç kez yangın nedeniyle zarar gören yapının inşa tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Kilisenin varlığından ilk olarak 16. yüzyıl Osmanlı eserlerinde bahsedilmektedir. Fakat kilisenin bundan çok önce inşa edildiği düşünülmektedir. Yapı, değerli mimarisi, ikon, el yazması ve resimleri ile dikkat çekmektedir. Kilisenin müze kısmı modern bir havaya sahiptir. 15.–18. yüzyıllar arasındaki dönemden kalma eserler görülmeye değerdir.

17. Gazi Hüsrev Bey Medresesi (Kurşunlu Medrese)

16. yüzyılda inşa edilmiş olan Gazi Hüsrev Bey Medresesi (Kurşunlu Medrese, Gazi Husrev-Bey (Kuršumli) Madrasa), şehirdeki önemli Osmanlı eserlerinden biridir. Osmanlı döneminde okul olarak kullanılan medresenin içinde bir avlu, geçiş yolu ve bir havuz vardır. Girişten sonra öğrencilerin derslikleri görülebilir. Gazi Hüsrev Bey Medresesi’ni bu derece önemli ve ünlü kılan özelliklerin başında kurulduğu dönemde oluşturulan 50.000 kitap kapasitelik kütüphane gelmektedir. Bu kitaplardan yaklaşık 7.000 tanesi el yazmasıdır. Kitapların çoğu Osmanlı ve tarihi ile ilgili değerli kaynaklardır. Mimari ve süslemeleri ile dikkat çeken medresede verilen eğitimin üniversite düzeyinde olduğu düşünülmektedir. Medresede verilen derslerden bazıları kelam, fıkıh, tefsir ve benzer derslerdir.

18. Alifakovac Müslüman Mezarlığı

Alifakovac Müslüman Mezarlığı şehrin ünlü mezarlığıdır. Milijacka Nehri kıyısında bulunan Alifakovac bölgesi, bu mezarlık ile ünlüdür. Bu tepeyi önemli kılan özellik Saraybosna’nın ünlü lideri Aliya İzzet Begoviç ve 1700 şehit mezarının burada bulunuyor olmasıdır. Bu mezarların çoğunun üstünde ölüm tarihi olarak savaş zamanı olan 1993 yılı yazmaktadır. Saraybosna’da yer alan birçok mezarlık savaş dönemi ardından şehitliğe dönüştürülmüştür.

19. Ferhadiye Camii

1561 – 62 yılları arasında Bosna Hersek’te inşa edilen Ferhadiye Camii (Ferhadija džamija), Budin seferine gelen Beylerbeyi Hadım Ali Paşa nedeniyle “Ali Paşa Camii” adıyla da bilinmektedir. Caminin imarethane, mektep, çeşme ve süslemeler kısmı 19. yüzyılın sonunda eklenmiştir. Caminin klasik Osmanlı mimarisi ile yapılan kubbe bölümü en çok ilgi çeken kısmıdır. Binada yapılan incelemeler sonucunda bulunan dekorasyon kısımlarının farklı dönemlerden kaldığı anlaşılmıştır. En eski dönem eserinin 16. yüzyıldan kalma olduğu düşünülmektedir. Günümüzde görülen bölümler ise çoğunlukla 20. yüzyıldan kalmadır. Caminin ön bahçesinde savaş döneminde şehit olanların mezarları görülmektedir.

20. Sırp Ortodoks Katedrali

1863 – 1872 yılları arasında inşa edilen beş kubbeli Sırp Ortodoks Katedrali (Saborna crkva u Sarajevu), Bizans mimarisi ile inşa edilmiştir. Katedralin inşası Osman Paşa döneminde gerçekleştirilmiştir. II. Dünya Savaşı’ndan sonra Mimarlık – Mühendislik Fakültesi olarak kullanılan katedral binasına o dönemde mimar Jovan Korka tarafından eklemeler yapılmıştır. Günümüzde katedralin bir kısmı İktisat Fakültesi olarak kullanılmaktadır. Sırp Ortodoks Katedrali, savaş sırasında oldukça zarar görmüştür. 1999 yılında Yunan hükumetinin finansal desteği ile katedral tamir edilmiş ve yenilenmiştir.

21. At Meydanı Parkı

Latin Köprüsü’nün karşısında Milijacka Nehri’nin güneyinde yer alan At Meydanı Parkı (At Mejdan), Saraybosna’da bir zamanlar köle ticareti ve idam olaylarının gerçekleştirildiği ünlü meydandır. Eskiden at alım satımı ve yarışlarının burada yapılması nedeniyle bu adı taşıyan meydan günümüzde bazı sosyal organizasyonlara ev sahipliği yapan ve insanların buluşma noktası olan bir parktır. Parkta 1913 yılında inşa edilip II. Dünya Savaşı’nda zarar gördükten sonra 2004 yılında yeniden inşa edilen müzik pavillonu görülmeye değerdir. Burada görebileceğiniz diğer yerler arasında Bakır Baba Cami kalıntıları, bir medrese, mektep ve harem bulunmaktadır.

22. İnat Evi

İnat Evi (Inat Kuca), Saraybosna gezilecek yerler listemizdeki en ilginç yerlerden biridir. Bu evin şöyle bir hikayesi vardır: 20. yüzyılda Avustralyalılar nehir kenarındaki evleri yıkmak istemiştir. Bu evin sahibi ise evin diğer kıyıya taşınması şartını koşmuştur. Avustralyalıların güç gösterisi için şehirdeki görkemli ve önemli binaları yok etme planı ne mutlu ki bu evde işe yaramamıştır. Evin sahibi Benderija isimli Saraybosnalı kişinin inadı nedeniyle sonrasında bu eve “İnat Evi” ismi verilmiştir. Araya giren hatırlı kişilere rağmen ev sahibi evini yıktırmamış ve ev bugünkü yerine taşınmıştır. İnat Evi, 1997 yılından beri restoran olarak kullanılmaktadır. Lezzetli Boşnak yemekleri ve şarapları burada tadılabilir. Evdeki “Bir zamanlar diğer tarafta duruyordum, ama inadına bu yakaya taşındım.” tabelası mutlaka görülmelidir.

23. Osmanlı Kalesi (Beyaz Tabya)(Beyaz Burç)

Saraybosna’ya hakim bir noktada bulunan kale Osmanlı Kalesi (Beyaz Tabya, Bijela Tabija), şehrin tarihi yapılarından biridir. Şehrin neredeyse tamamının görülebileceği Osmanlı Kalesi 667 metre yüksekliktedir ve 1550 yılında inşa edilmiştir. Zaman içerisinde zarar görse de yenileme çalışmaları ile günümüze dek gelmiştir. Osmanlı Kalesi’nin bulunduğu noktada bu yapıdan önce de burçlar olduğu düşünülmektedir. Bosna Savaşı sırasında zarar gören ve bakımsız kalan Osmanlı Kalesi koruma projeleri sayesinde ayakta kalabilmiştir. 1971 yılında Saraybosna Kültür ve Tarih mirası listesine alınmıştır.

24. Sonsuz Ateş

Ferhadiye’nin başında yer alan Sonsuz Ateş (Vjecna Vatra), II. Dünya Savaşı’nda Saraybosna’nın kurtuluşu için dikilmiş bir anıttır. Şehrin kurtuluşundan sonra 6 Nisan 1946’te açılan Sonsuz Ateş, II. Dünya Savaşı asker ve sivil kurbanların anısına yapılmıştır. Marshalla Tito Caddesi’nin köşesinde bulunan anıt, 2011 yılında bir grubun ateşli saldırısına uğrasa da çok fazla hasar görmeden kurtulmuştur.